Leskovac (Srbija)
Povelja o bratimljenju Leskovca i Bijeljine potpisana je 2018. godine.
Leskovac je gradsko naselje i administrativni centar istoimene teritorijalne jedinice i Jablaničkog upravnog okruga. Status grada dobio je 2007. godine.
Po legendi se smatra da se ispod brda u blizini sadašnjeg grada nalazilo jezero, ali je došlo do njegovog sušenja i tu je iznikla biljka ljeska. Po njoj je i naselje dobilo ime Leskovac i to prije više od 600 godina.
U 144 naselja i samom gradu, prema popisu iz 2011. godine, živi oko 145.000 stanovnika. Po broju naselja, leskovačka opština je najrazuđenija u Srbiji, a posle Niša, Grad Leskovac najveća je lokalna zajednica na jugu Srbije.
ISTORIJA
Grčki istoričar Herodot pominje u V vijeku p.n.e. da je na mjestu ili u blizini današnjeg Leskovca postojalo izvjesno ilirsko (dardansko) naselje, oko kojeg se gajila konoplja. U II vijeku naše ere, pošto su pobijedili Ilire, Rimljani su našli jedno naselje na lijevoj obali Veternice, i na brdu Hisar podigli tvrđavu, koja je dominirala gradom i drumom.
O prvim vijekovima života Slovena na ovim prostorima ne nalazi se pomen sve do XII vijeka. Predio oko današnjeg Leskovca pod imenom Glubočica (Dubočica) grčki car Manojlo je Stefanu Nemanji u XII vijeku u kojem se i nalazilo naselje Leskovac. U vremenu cara Dušana i neposredno poslije toga pojedina sela u Dubočici, pa i sam Leskovac bili su darivani manastirima: car Dušan je 1348. godine dao na poklon manastiru Hilandar selo Leskovac, a 1395. godine monahinja Efimija (kneginja Milica) sa sinovima Vukom i Stefanom dala je Svetogorskom manastiru Sv. Pantelejmona kuću i dva čovjeka u Leskovcu i tada je Leskovac prvi put pomenut kao grad.
Lokalni srpski feudalci su pružali otpor Turcima sve do poraza u boju na Trepanji kod Klisine 16. novembra 1454. godine, što je bio uvod u tursku vladavinu nad Leskovcem dugu 423 godine
Krajem XVIII vijeka, Leskovac je već centar velikog pašaluka koji je obuhvatao cijelu teritoriju bivšeg sandžaka Aladži-Hisar (Kruševac) i Paraćin.
U vrijeme Prvog srpskog ustanka veliki broj Leskovčana se pridružio Karađorđevim ustanicima, ali je ustanak u leskovačkom kraju brzo ugušen, a Ševsudin Abdi-paša je u Leskovcu pogubio tri stotine, a u okolini nekoliko hiljada ustanika.
Prema podacima profesora Hana, sa 15.000 stanovnika 1858. godine Leskovac je bio drugi po veličini grad srpski grad, posle Beograda koji je tada imao 22.000 stanovnika, a ispredNiša sa 10.500, Kruševca 7.000 i Kragujevca sa 4.000 stanovnika.
Tokom Drugog srpsko-turskog rata Leskovac je oslobođen od Turaka 1877. godine, a ostao je u Srbiji i nakon Berlinskog kongresa.
Oslobađanje od Turaka, Leskovac je dočekao kao jedan od najvećih zanatskih i trgovačkih centara u Srbiji, a zabilježeno je da je krajem 19. veka imao trinaest fabrika tekstila, pa je zato kasnije i dobio nadimak „Mali Mančester”.
Početkom Prvog svjetskog rata u Leskovcu i okolini odigrao se jedan od presudnih momenata u toku Bitke na Moravi (1915), poznat kao Leskovački manevar. Ovaj srpski protivnapad omogućio je povlačenje glavnici srpske vojske pravcem Prokuplje-Lebane-Medveđa-Priština.
Prvog dana njemačkog napada na Jugoslaviju bombradovan je i Leskovac i to je najavilo nova razaranja i žrtve, ali kad je sloboda bila nadohvat ruke 6. septembra 1944. godine doživio je katastrofu. Američki bombarderi – pedesetak američkih bombardera bez povoda i razloga srušili su čitave kvartove u Leskovcu. Nikada nije ustanovljen tačan broj poginulih i ranjenih , a procjene se kreću od 2,5 do 4 hiljade stradalih. Samo 35 dana posle ovog bombardovanja Leskovac jeoslobođen.
O prvim vijekovima života Slovena na ovim prostorima ne nalazi se pomen sve do XII vijeka. Predio oko današnjeg Leskovca pod imenom Glubočica (Dubočica) grčki car Manojlo je Stefanu Nemanji u XII vijeku u kojem se i nalazilo naselje Leskovac. U vremenu cara Dušana i neposredno poslije toga pojedina sela u Dubočici, pa i sam Leskovac bili su darivani manastirima: car Dušan je 1348. godine dao na poklon manastiru Hilandar selo Leskovac, a 1395. godine monahinja Efimija (kneginja Milica) sa sinovima Vukom i Stefanom dala je Svetogorskom manastiru Sv. Pantelejmona kuću i dva čovjeka u Leskovcu i tada je Leskovac prvi put pomenut kao grad.
Lokalni srpski feudalci su pružali otpor Turcima sve do poraza u boju na Trepanji kod Klisine 16. novembra 1454. godine, što je bio uvod u tursku vladavinu nad Leskovcem dugu 423 godine
Krajem XVIII vijeka, Leskovac je već centar velikog pašaluka koji je obuhvatao cijelu teritoriju bivšeg sandžaka Aladži-Hisar (Kruševac) i Paraćin.
U vrijeme Prvog srpskog ustanka veliki broj Leskovčana se pridružio Karađorđevim ustanicima, ali je ustanak u leskovačkom kraju brzo ugušen, a Ševsudin Abdi-paša je u Leskovcu pogubio tri stotine, a u okolini nekoliko hiljada ustanika.
Prema podacima profesora Hana, sa 15.000 stanovnika 1858. godine Leskovac je bio drugi po veličini grad srpski grad, posle Beograda koji je tada imao 22.000 stanovnika, a ispredNiša sa 10.500, Kruševca 7.000 i Kragujevca sa 4.000 stanovnika.
Tokom Drugog srpsko-turskog rata Leskovac je oslobođen od Turaka 1877. godine, a ostao je u Srbiji i nakon Berlinskog kongresa.
Oslobađanje od Turaka, Leskovac je dočekao kao jedan od najvećih zanatskih i trgovačkih centara u Srbiji, a zabilježeno je da je krajem 19. veka imao trinaest fabrika tekstila, pa je zato kasnije i dobio nadimak „Mali Mančester”.
Početkom Prvog svjetskog rata u Leskovcu i okolini odigrao se jedan od presudnih momenata u toku Bitke na Moravi (1915), poznat kao Leskovački manevar. Ovaj srpski protivnapad omogućio je povlačenje glavnici srpske vojske pravcem Prokuplje-Lebane-Medveđa-Priština.
Prvog dana njemačkog napada na Jugoslaviju bombradovan je i Leskovac i to je najavilo nova razaranja i žrtve, ali kad je sloboda bila nadohvat ruke 6. septembra 1944. godine doživio je katastrofu. Američki bombarderi – pedesetak američkih bombardera bez povoda i razloga srušili su čitave kvartove u Leskovcu. Nikada nije ustanovljen tačan broj poginulih i ranjenih , a procjene se kreću od 2,5 do 4 hiljade stradalih. Samo 35 dana posle ovog bombardovanja Leskovac jeoslobođen.
PRIVREDA
Leskovac do izbijanja Drugog svetskog rata dostiže svoj zenit u privrednom razvoju i prema podacima iz 1938. godine sa 18.000 stanovnika ima moćnu tekstilnu (vunena industrija u Leskovcu sa Vučjem i Grdelicom predstavljala je 40 odsto ukupne jugoslovenske tekstilne industrije), metaluršku, opekarsku, gumarsku i prehrambenu indust. Industrijalizacija i razvoj uslovili su i pionirske poduhvate, kao što je izgradnja hidroelektrane na reci Vučjanka — HE Vučje, 1903. godine (druga hidrocentrala u Srbiji).
Danas je ovaj grad, uz Niš i Vranje, jedan od tri glavna privredna središta juga Srbije sa brojnim preduzećima u hemijskoj, prehrambenoj, tekstilnoj, drvnoj, metalskoj i elektronskoj industriji, a značajan dio privrede je i poljoprivredna proizvodnja.
Danas je ovaj grad, uz Niš i Vranje, jedan od tri glavna privredna središta juga Srbije sa brojnim preduzećima u hemijskoj, prehrambenoj, tekstilnoj, drvnoj, metalskoj i elektronskoj industriji, a značajan dio privrede je i poljoprivredna proizvodnja.
KULTURA
Gradska čitaonica u Leskovcu je osnovana 1869, a 1935. godine prerasla je u veliku Gradsku narodnu biblioteku. Početkom 60-tih godina 20. vijeka ponijela je ime po Radoju Domanoviću koji je u periodu od 1896. do 1898. godine živio u Leskovcu.
Narodni muzej u Leskovcu osnovan je 1948. godine, a u njegov sastav ulaze i izdvojeni objekti:
Narodni muzej u Leskovcu osnovan je 1948. godine, a u njegov sastav ulaze i izdvojeni objekti:
- Gradska kuća
- Muzej tekstilne industrije u selu Strojkovcu
- Spomen-kuća Koste Stamenkovića
- Arheološki lokalitet Caričin grad
- Leskovački kulturni centar počeo je svoje djelovanje 1981. godine.
TURISTIČKE MANIFESTACIJE
U razvoju turizma leskovačkog kraja gotovo odlučujuću ulogu imaju manifestacije. Leskovačka Roštiljijada, koja se održava krajem avgusta i početkom septembra,već dugo je brend po kome se Leskovac prepoznaje i van granica Srbije i to je najveći i najposjećeniji festival roštilja i mesa u ovom dijelu Evrope. Prema broju posjetilaca spada u sam vrh turističkih priredbi u Srbiji, a Leskovčani na Roštiljijadi redovno obaraju rekord u spravljanju najvećih pljeskavica na svijetu.
Karneval Leskovac se održava u julu, kao spoj tradicije i savremenih karnevalskih trendova. Uz glavnu međunarodnu karnevalsku povorku, Karneval čine i dječji karneval, veliki maskenbal, karnevalski bal sa izborom princeze Karnevala, karnevalske izložbe, brojni prateći programi i koncerti.
„Leskovačko leto“ je multimedijalni festival na otvorenoj sceni, jedna od najdužih manifestacija u Srbiji koja po sadržaju i koncepciji iz godine u godinu pobuđuje sve veću pažnju. Leskovačko leto se održava u etno-kompleksu „Šop Dokić“ u samom centru grada, počinje sa kalendarskim početkom ljeta i traje do sredine jula.
Karneval Leskovac se održava u julu, kao spoj tradicije i savremenih karnevalskih trendova. Uz glavnu međunarodnu karnevalsku povorku, Karneval čine i dječji karneval, veliki maskenbal, karnevalski bal sa izborom princeze Karnevala, karnevalske izložbe, brojni prateći programi i koncerti.
„Leskovačko leto“ je multimedijalni festival na otvorenoj sceni, jedna od najdužih manifestacija u Srbiji koja po sadržaju i koncepciji iz godine u godinu pobuđuje sve veću pažnju. Leskovačko leto se održava u etno-kompleksu „Šop Dokić“ u samom centru grada, počinje sa kalendarskim početkom ljeta i traje do sredine jula.
MEĐUNARODNA SARADNjA
Pored Bijeljine, Leskovac je grad-pobratim ili partner sa Plovdivom, Silistrom i Ćustendilom (Bugarska) i Kumanovom (Makedonija), Langdžouom (Kina), Novim Mestom (Slovenija), Pazinom (Hrvatska), Okajamom (Japan), Petrom (Jordan) i Poznanjom (Poljska).
